سخن مطهر

زیست انسانی بر مدار عزت نفس

#شفیعی_مطهر

انسان عزت مدار هویت خود را در قاب آرمان ها می نگرد و گلواژه های آرمان های خود را بر لوح آرزو می نگارد .

      "نگارش" او جلوه گاه "نگرش " او و نگاه او ترجمان دیدگاه اوست . هویت و حریت انسان فرهیخته به هم آمیخته است. قدرت نمایی هدایتگران خودکامه این گل سرخ فطرت را پرپر و این اسطوره اصالت را زیر و زبر می کند .

     برای خوارکردن و تحقیر انسان عزتمند نه تهدید چاره ساز است و نه تحدید . بل باید ابهامش را کاوید و پیامش را شنید . 

        شهروند عزت طلب نه تن به قدرت می دهد  و نه دل به قیمومت می سپارد . در برابر بذل محبت  ارادت می ورزد، اما قیادت نمی پذیرد .

      مذهب برای انسان گواراترین نوش است و گویاترین سروش . اما اگر انسان زیر بمباران تبلیغاتی مذهبی قرار گیرد، فشار را بر نمی تابد و ار آن روی بر می تابد . 

  نهال طبیعت هر انسان به ویژه جوان در برابر هیچ توفان تغییرآفرین نمی لرزد و به سختی مقاومت می ورزد . هر پیام تربیتی که در انسان این پندار را به وجود آورد که می خواهند باور او را بدین وسیله تغییر دهند ، آن را دفع می کند . باید عزت و کرامت او را اشباع و عقلانیتش را اقناع کرد.

       گذرنامه ورود به ملک روح انسان عزتمند، جلب اعتماد و اطمینان اوست . آنگاه به این مهم دست می یابیم که استقلال او را به رسمیت بشناسیم و از نیروی لایزال او نهراسیم .

                انسان یا شخصیت سری پرشور دارد ، اما با شعور . نه به خسی تملق می گوید، نه به کسی تعلق می جوید . چون فارغ از مقام و نام و نان است ، نه چاپلوسی را می شناسد و نه از عزل می هراسد.

 «دانلی» یکی از محققان حوزه حقوق بشر می گوید: 

«حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، همگی از ایده کرامت ذاتی انسان ناشی می شوند».

     انسان اشرف مخلوقات و افضل موجودات است. خداوند در بین همه موجودات و مخلوقات تنها انسان را کرامت بخشید و او را بر سریر سبز عزت و فضیلت نشانید ؛ بنابراین انسان - بماهو انسان – کریم و عزیز است. به دیگر سخن انسان فاقد کرامت انسانی و عزت نفس، انسان نیست !

   کرامت انسان و عزت نفس ایجاب می کند که او بر فراز رفیع ترین چکاد خلقت بایستد و شخصیت منحصر به فرد خود را ، خود بسازد . در میان همه موجودات انسان تنها کسی است که این کرامت و عزت و اختیار را یافته است که می تواند ابعاد وجودی خود را پی ریزی کند.

  حفظ کرامت برای همه انسان ها ضروری و لازم است و برای مسلمانان ضروری ترین حق و لازم ترین وظیفه و تکلیف است . انسانی که برای خود کرامت و عزت قائل است و خود را کریم می داند ، پیوسته می کوشد تا آیینه دل خود را از زنگار های رذایل بزداید و به آرایه های فضایل بیاراید. 

خداوند عزت آفرین در کتاب آسمانی قرآن کریم در این باره می فرماید:

    و لقد کرمنا بنی آدم و حملناهم فی البر والبحر و رزقناهم من الطیبات و فضلناهم علی کثیر ممن خلقنا تفضیلا ( اسری ، ۷۰)

   ما فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم . آن ها را بر مرکب های خشکی و دریا سوار کردیم و از هر غذای لذیذ و پاکیزه ایشان را روزی دادیم و بر بسیاری از آفریدگان خود برتری و فضیلت بزرگ بخشیدیم.

   امام علی (ع) می فرمایند: من کرمت علیه نفسه هانت علیه شهواته .

    کسی که شخصیت خود را گرامی بداند ، شهواتش را خوار و بی ارزش می شمارد.

   آن حضرت بر این باور است که هر کس شخصیت خود را گرامی بدارد ، آن را با پلیدی گناه و معصیت نمی آلاید.  ( من کرمت علیه نفسه لم یهنها بالمعصیه )

  انسان شریف و کریم و عزیز در نگاه امام علی (ع) کسی است که نفس و شخصیت خود را از ذلت ها و خواری ها تزکیه می سازد. 

( من شرفت نفسه نزهها عن ذله المطالب )

    در مکتب حیات آفرین و عزت بخش مولا (ع) به انسان عزت باخته ، امید خیری نیست.

  ( من هانت علیه نفسه فلاترج خیره )

   امام هادی (ع) نیز توصیه می فرمایند : 

از شر و بدی انسانی که در نفس خود خواری و پستی احساس می کند ، در امان نباشید.  

( من هانت علیه نفسه فلا تامن شره )

    " هیچ انسان سالمی تکبر نمی ورزد و ستم نمی کند مگر به خاطر پستی و ذلتی که در شخصیت خود احساس می کند. " 

  این حقیقت ارزشمند روان شناسی را امام علی (ع) به وضوح و روشنی بیان می فرمایند:

   " ما من رجل تکبر او تجبر الا لذله وجدها فی نفسه  "  

 عزت نفس ، عبارت است از احساس ارزشمند بودن . این حس از مجموعه ی افکار، احساسات ، عواطف و تجربیات ما در طول زندگی ناشی می شود. می اندیشیم که فردی با هوش یا کودن هستیم  ، احساس می کنیم که شخصی منفور یا دوست داشتنی هستیم ،  مورد قبول و اطمینان هستیم یا خیر؟ خودرا دوست داریم یا نداریم؟

مجموعه این برداشت ها و ارزیابی ها و تجاربی که از خویش داریم، باعث می شود که نسبت به خود احساس خوشایند ارزشمند بودن ، یا بر عکس احساس ناخوشایند بی کفایتی داشته باشیم

عزت نفس عبارت است از میزان ارزشی که فر دبرای صفات و ویژگی های شخصی و ذهنی خود قایل است. 

فردی که از عزت نفس بالایی برخوردار است، خودش را به گونه ای مثبت ارزشیابی کرده و برخورد مناسبی نسبت به نظریات مثبت خود و دیگران دارد. درمقابل فرد با عزت نفس پایین اغلب نوعی نگرش مصنوعی نسبت به دنیا دارد، و در ناامیدی تلاش می کند تا به خود و دیگران نشان دهد که شخصی لایق است. یا منزوی شده و از ارتباط با دیگران اجتناب می کند.

 
عزت نفس برگردان مفهوم selfesteem می باشد که از دو واژه عزت و نفس تشکیل شده که در ادبیات فارسی معانی عزیز شدن ،گرامی شدن،ارجمند و ارجمندی را به عزت و معانی جان و حقیقت هر چیز را به نفس اختصاص داده اند.

عزت نفس از دو بخش مهم تشکیل می شود :

1- باور خودتوانمندی به معنای داشتن اطمینان به توانایی فکر کردن ، درک کردن ، آموختن ، انتخاب کردن و تصمیم گیری برای خود .

2- احترام به خود یا داشتن حرمت نفس به معنای ارزش برای خود قائل بودن؛ یعنی آن که به خود حق بدهیم که زندگی کنیم و شاد باشیم .

عزت نفس یک نیاز اولیه برای انسان هاست ؛چون فکرکردن لازمه زندگی موفق است . این اندیشه و فکر به ما امکان می دهد که قدرت تصمیم گیری داشته باشیم . نیروی اراده هر انسان بستگی به میزان عزت نفس او دارد؛ بنابراین نقش عزت نفس در زندگی انسان بسیار مهم وچشمگیر است.

@amotahar