سخن مطهر

همبستگی اجتماعی در نگاه اسلام /1

 #شفیعی_مطهر 

وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أعْداءً فَألّـَفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً. (آل‌عمران:۱۰۳) 
نعمت خدا را به یاد آورید آن‌گاه که دشمنان ‍ یکدیگر بودید. پس میان دل‌های شما الفت انداخت تا به لطف او برادران هم شدید. 

                                  *****************

چکیده

دین، عمیق‌ترین، حقیقی‌ترین و ماندگارترین امری است که می‌تواند مردمان را به همبستگی اجتماعی درونی برساند و این وفاق جمعی درونی، لازمه همبستگی اجتماعی بر اساس شاخص‌های بیرونی است. 

در  پیمودن راه پر فراز و نشیب توسعه ،همبستگی اجتماعی ضرورتی اجتناب ناپذیر و اصلی ناگزیر است. کشورهای توسعه یافته امروز ، ملت های تلاشگر دیروز هستند که در پیمودن راه دراز توسعه، نخستین گام را با نهادینه کردن عنصر همبستگی یا وفاق اجتماعی آغاز کردند.

    در این مقال نخست مفاهیمی چون وجدان جمعی ،انواع همبستگی یا وفاق اجتماعی،مفاهیم پیوندیافته با همبستگی اجتماعی از جمله: دین اسلام، ارزش ها،فرهنگ،احساسات ملی و پیوند‌های نژادی و خویشاوندی،محبت و عدالت را به بررسی می نشینیم. سپس پیوندهای اجتماعی در اسلام را از جنبه‌های گوناگون ارزیابی می کنیم. اهم این پیوندها عبارتند از: رابطه فرد و جامعه،روابط میان افراد، و روابط گروه‌های اجتماعی.

کلید واژگان : همبستگی احتماعی ، دین اسلام، وجدان جمعی، فرهنگ

مقدمه

(نقل یک خاطره جالب)

یکی از مدیران آمریکایی که مدتی برای یک دوره آموزشی به ژاپن رفته بود ، تعریف کرده است که روزی از خیابانی که چند ماشین در دو طرف آن پارک شده بود، می گذشتم. رفتار جوانکی نظرم را جلب کرد . او با جدیت وحرارتی خاص مشغول تمیز کردن یک ماشین بود ، بی اختیار ایستادم . مشاهده فردی که این چنین در حفظ و تمیزی ماشین خود می کوشد، مرا مجذوب کرده بود . مرد جوان پس از تمیز کردن ماشین و تنظیم آیینه های بغل، راهش را گرفت و رفت ، چند متر آن طرف تر در ایستگاه اتوبوس منتظر ایستاد. رفتار وی گیجم کرد. به او نزدیک شدم و پرسیدم:

  مگر آن ماشینی را که تمیز کردید، متعلق به شما نبود؟ 

نگاهی به من انداخت و با لبخندی گفت:

  من کارگر کارخانه ای هستم که آن ماشین از تولیدات آن است. دلم نمی خواهد اتومبیلی را که ما ساخته ایم، کثیف و نامرتب جلوه کند.

 یک کارگر ژاپنی در پاسخ به این سوال که : "چه انگیزه ای باعث شده است که وی سالانه حدود هفتاد پیشنهاد فنی به کارخانه بدهد؟" جواب داد :

  این کار به من این احساس را می دهد که شخص مفیدی هستم، نه موجودی که جز انجام یک سلسله کارهای عادی روزمره فایده دیگری ندارد.  

   چه انگیزه ای جز احساس همبستگی اجتماعی این کارگر را وامی دارد تا این گونه دلسوزانه دامن همت بر کمر بندد و با تلاش صمیمانه خود و دور از چشم هر ناظر و دوربینی عکاسی و فیلم برداری جنجال برانگیز و عاری از ریا و تظاهر از خوشنامی شرکت متبوع خود دفاع می کند؟

ادامه دارد....