سخن مطهر

عاشورا؛تبلور عزت و کرامت انسان

بخش سوم

عزت ذاتی و عزت عرضی 

#شفیعی_مطهر

عزت از نظر منابع و مآخذ به دو دسته تقسیم می شود : 

عزت ذاتی و درونی و عزت عارضی و بیرونی 

و به تعبیر دیگر عزت درون انسانی و انسان برون انسانی. 

عزت درون انسانی به این معنا که انسان، عواملی را که سبب عزت و افتخار او می شود، در درون خویش دارد ، عقل و هوش ، حافظه ، مدیریت ، توانمندی های فردی ، ایمان به خدا و توانایی های جسمی و ... همه با هم دست به دست هم داده و او را عزیز و سربلند ساخته اند .

اما عزت برون انسانی را یک فرد از بیرون کسب می کند و با تلاش و کوشش به دست می آورد ، مال و ثروت ، امکانات زندگی ، علو و دانش ، پست و مقام ، اختیارات قانونی و سازمانی و اداری همه از این مقوله است . عزت ذاتی و درونی مقدمه بهره وری نیکو از عزت عارضی و بیرونی است . به این معنا که اگر عزت ذاتی در انسان نباشد، انسان در استفاده از عزت عارضی دچار مشکل می شود .

کسی که داری عقل نیکو و مدیریت صحیح است، در استفاده از عزت های عارضی موفق است ، اما اگر دارای عقل صحیح و ایمان قوی و مدیریتی نیکو نباشد ، در بهره برداری از مال و ثروت و اختیارات سازمانی و اداری دچار چالش می شود .

عزت فردی (عزت نفس)

گاهی معنای عزت در حیات فرد ظهور می کند و انسان از نظر امکانات ذاتی و عرضی احساس سربلندی و افتخار می کند و داری عزت نفس می شود . عزت نفس ، یعنی « مقدار ارزشی که ما نسبت به خود می دهیم و یا دیگران برای ما به عنوان یک شخص قایل هستند ، در واقع ، عزت نفس از مجموعه افکار ، احساسات ، عواطف و تجربه هامان در فرآیند زندگی اجتماعی ناشی می شود .»

مجموعه هزاران برداشت ، ارزیابی و تجربه ای که از خویش داریم، باعث می شود که نسبت به خود احساس خوشایند ارزشمند بودن یا عکس آن را داشته باشیم ، به همین دلیل است که ویلیام جیمز عزت نفس را برداشت های ارزشمندی که فرد برای خود قایل است، تعریف می کند . 

گرین والد و برکلر عزت نفس را شامل احساس خوب داشتن درباره خود ، دوست داشتن خود ، دوست داشته شدن و رفتار خوب دیگران با او ، احساس موفقیت و احساس توانایی و راحتی در رهبری و تأثیر جامعه می باشد و در برابر باطل نفوذناپذیر است . در مقابل عزت نفس ، ذلت نفس قرار دارد که انسان را در برابر باطل تسلیم می کند و برای به دست آوردن پست و مقام و مال در مقابل اربابان زر و زور و تزویر خوار و ذلیل می شود .

- عزت سازمانی

 گاهی معنای و مفهوم عزت و عوامل آن در یک سازمان و مدیریت ظهور می کند و سازمان عزیز و مقتدر و قدرتمند می شود ، از نظر مالی خودکفا می گردد ، افراد تحت پوشش آن رابطه دوستانه و انسانی با هم پیدا می کنند ، از نظر مالی ضعیف نبوده و قدرت رقابت سازنده با سازمان های همطراز خویش را دارند ، از حریم خود دفاع می کنند .

از نظر تولید ، نیرومند و قانون مداری در آنجا حاکم است ، اما در مقابل ذلت سازمانی ، نهاد و مدیریت آن را در معرض سقوط و فروپاشی قرار می دهد ، از نظر اقتصادی ورشکسته شده و قدرت رقابت را از دست می دهد . هرج و مرج و بی نظمی در آن حاکم می شود و افراد زیر مجموعه آن سازمان از نظر مالی درمانده می گردند .

شکی نیست تحقق عزت سازمانی در پرتو داشتن مدیران لایق و کارمندان دارای عزت نفس و وجود قانونی فراگیر و جامعه که منافع همگان را تأمین کند امکان پذیر است.

- عزت ملی

گاهی همه شاخص های عزت در سطح کشور و ملت ظهور می کند و کشور مقتدر و نیرومند شده و در برابر باطل تسلیم نمی شود ،  قانون مدار است ، در عرصه سیاسی جهان ابراز وجود می کند ، سخن خویش را به منصه ظهور می نشاند ، در حل و فصل منازعات بین المللی تأثیرگذار است ، کسی جرات حمله به او را ندارد ، در مسایل کشور ، خود تصمیم می گیرند . جنگ و صلح را خود معین می کنند و اما در مقابل ، ذلت ملی قرار دارد ، ملت ذلیل وابسته است ، دیگران درباره آن ها تصمیم می گیرند ، جنگ و صلح آن ها را معین می کنند ، کتب درسی آن ها را تدوین می کنند ، قوانینی مانند «کاپیتولاسیون» وضع می کنند که به موجب آن یک آمریکایی که در ایران مرتکب قتل می شود، در آمریکا محاکمه شود؛ اما هیچ مقامی در ایران حق محاکمه یک آمریکایی جنایتکار در ایران را ندارد.

این ذلت یک ملت است که بیگانگان در سرزمین آن ها وارد شوند و به مال و نوامیس آن ها تجاوز کرده و آن ها به دلیل ترس و یا ضعف سکوت کنند.

 عزت فردی و عزت سازمانی و عزت ملی در هم تأثیر دارند و عزت فردی و عزت سازمانی مقدمه تحقق عزت ملی است و عزت ملی به وفاق ملی ، مشارکت اجتماعی و مردم سالاری دینی تحقق می یابد ، ملتی عزیز است که دارای مسئولان بزرک و دانشمند ، تیزهوش و عاقل ، فکور و دارای سعه صدر ، شجاع و با ایمان باشد ، اما اگر دارای کارگزارانی ترسو و ضعیف ، رفاه طلب و بی ایمان ، کوتاه بین و غیرعاقل باشند، در برابر تهدید دشمنان ملت ، ضعف نشان داده و در نتیجه مردم با آنان همسو نبوده و عزت ملت را تبدیل به ذلت خواهند کرد .

عزت زشت و زیبا

معنا و مفهوم عزت و عوامل آن که در زندگی آدمی متبلور و متجلی می شود، گاهی عزت زیبا و ممدوح و زمانی زشت و مذموم و مورد نکوهش خداوند واقع شده است . اگر عزت و افتخار به چیزی باشد که شرع آن را پسندیده و مورد رضایت شارع مقدس اسلام باشد، این عزت زیبا و ممدوح است . اگر عزت و افتخار به مال و ثروت ، حسب و نسب ، پست و مقام و چیزهایی فانی و زودگذر دنیا باشند ، این عزت زشت و مورد مذمت واقع شده است .

« ساحران دنیاپرست معاصر فرعون ، نیرنگ های خود را به نام و عزت او آغاز کردند ( و قالوا بعزه فرعون انا لنحن الغالبون ) : و گفتند: به عزت فرعون سوگند که ما پیروز خواهیم شد ( عزت مذموم ) . اما به زودی از عصای چوپانی موسی (ع) شکست خوردند، ولی هنگامی که از زیر پرچم مذلت بار فرعون بیرون آمدند و در سایه توحید قرار گرفتند و ایمان آوردند، چنان نیرومند و شکست ناپذیر شدند ( عزت ممدوح ) که سخت ترین تهدیدهای فرعون در آن ها موثر نیفتاد ، دست و پا و حتی جانشان را عاشقانه در راه خدا دادند و شربت شهادت نوشیدند و با این عمل نشان دادند که در برابر زور و زر و تزویر تسلیم نمی شوند و شکست ناپذیرند و تاریخ پرافتخار آن ها امروز برای ما یک دنیا درس آموزنده است »

ادامه دارد..