سخن مطهر

مهر و مدارا و تکریم شخصیت انسان ها 

در جلوه های گفتاری امام حسن مجتبی(ع)  

#شفیعی_مطهر

امام مجتبی(ع) در رهنمودهای روشنگر خود برای امروز نیز ما را به رسمیت شناختن حقوق انسان ها و شهروندان جامعه فرامی خواند:

« اعرف الناس بحقوق اخوانه وأشدهم قضاء لها، اعظمهم عند الله شأنا، ومن تواضع فی الدنیا لاخوانه فهو عند الله من الصدیقین ومن شیعة علی بن ابی طالب »
.
والاترین مقام نزد خداوند، از آن کسی است که بیشتر از همه به حقوق مردم آشنا باشد و در ادای آن حقوق، بیشتر از همه کوشا باشد . و کسی که در برابر برادران دینی خود تواضع کند، خداوند او را از صدیقین و شیعیان امیرالمومنین علیه السلام قرار می دهد .
(حیا امام حسن بن علی ، ج 1 ، ص 319) 

ایشان در باره لزوم دوست داشتن مردم و ترجیح حقوق جمعی جامعه برحقوق فردی می فرمایند:

« رأیت أمی فاطمة علیها السلام قامت فی محرابها لیلة جمعتها فلم تزل راکعة ساجدة حتی اتضح عمود الصبح، وسمعتها تدعو للمؤمنین والمؤمنات وتسمیهم وتکثر الدعاء لهم ولا تدعو لنفسها بشیء، فقلت لها یا أماه لم لا تدعین لنفسک کما تدعین لغیرک، فقالت : یا بنی الجار ثم الدار »
.
مادرم فاطمه ( س ) را دیدم که شب جمعه تا صبح مشغول عبادت و رکوع و سجود بود و شنیدم که برای مؤمنین دعا می کرد و اسامی آنان را ذکر می نمود و برای آنان بسیار دعامی کرد ، ولی برای خودش دعا نکرد. پس به او عرض کردم : مادر چرا همان طور که برای دیگران دعا کردی برای خودت دعا نکردی؟ فرمودند : پسرم، اول همسایه را مقدم دارو سپس خود و اهل خانه را .

(بحارالانوار، ج 43 ، ص 81)

ایشان، مداراکردن با مردم را نیمی از عقل می دانند:

یَا ابْنَ آدْم! عَفِّ عَنِ مَحارِمِ اللّهِ تَکُنْ عابِداً، وَ ارْضِ بِما قَسَّمَ اللّهُ سُبْحانَهُ لَکَ تَکُنْ غَنِیّاً، وَ أحْسِنْ جَوارَ مَنْ جاوَرَکَ تَکُنْ مُسْلِماً، وَ صاحِبِ النّاسَ بِمِثْلِ ما تُحبُّ أنْ یُصاحِبُوکَ بِهِ تَکُنْ عَدْلاً.

امام حسن مجتبی (ع) فرمود: 

 اى فرزند آدم! نسبت به محرّمات الهى عفیف و پاکدامن باش تا عابد و بنده خدا باشى. راضى باش بر آنچه که خداوند سبحان برایت تقسیم و مقدّر نموده است، تا همیشه غنى و بى نیاز باشى. نسبت به همسایگان، دوستان و همنشینان خود نیکى و احسان کن تا مسلمان محسوب شوى. با افراد (مختلف) آن چنان بر خورد کن که انتظار دارى دیگران همان گونه با تو بر خورد نمایند. 

قالَ(ع): إذا لَقى أحَدُکُمْ أخاهُ فَلْیُقَبِّلْ مَوْضِعَ النُّورِ مِنْ جَبْهَتِهِ.

فرمود: وقتى انسان برادر مؤمن ـ و دوست ـ خود را ملاقات نمود، باید پیشانى و سجده گاه او را ببوسد. 

امام ، سیاست را این گونه تعریف می کنند:

قالَ(علیه السلام):السِّیاسَةُ أنْ تَرْعى حُقُوقَ اللّهِ، وَحُقُوقَ الاْحْیاءِ، وَحُقُوقَ الاْمْواتِ.

فرمود: ـ مفهوم و معناى ـ سیاست آن است که حقوق خداوند و حقوق موجودات زنده و حقوق مردگان را رعایت کنى. 

امام دوم (ع) ، همه انسان ها را دارای کرامت و شخصیت می دانند و نظر و رای مشورتی همه را در اداره امور خودشان محترم می شمارند:

ـ قالَ(ع): ما تَشاوَرَ قَوْمٌ إلاّ هُدُوا إلى رُشْدِهِمْ.

فرمود: هیچ گروهى در کارهاى ـ اجتماعى، سیاسى، اقتصادى، فرهنگى و ... ـ با یکدیگر مشورت نکرده اند مگر آن که به رشد فکرى و عملى و... رسیده اند. 

وَسُئِلَ عَنِ الْمُرُوَّةِ؟ فَقالَ(ع): شُحُّ الرَّجُلِ عَلى دینِهِ، وَإصْلاحُهُ مالَهُ، وَقِیامُهُ بِالْحُقُوقِ.

از حضرت (ع) پیرامون مُروّت و جوانمردى سؤال شد، فرمود: 

جوانمرد کسى است که در نگه دارى دین و عمل به آن تلاش کند، در اصلاح اموال و ثروت خود همّت گمارد، و در رعایت حقوق طبقات مختلف پا بر جا باشد.

قالَ(ع): مَنِ اسْتَخَفَّ بِإخوانِهِ فَسَدَتْ مُرُوَّتُهُ.

فرمود: کسى که دوستان و برادرانش را سبک شمارد و نسبت به آن ها بى اعتناء باشد، مروّت و جوانمردیش فاسد گشته است. 

قالَ(ع): لَقَضاءُ حاجَةِ أخ لى فِى اللّهِ أحَبُّ مِنْ إعْتِکافِ شَهْر.

فرمود: هر آینه برآوردن حاجت و رفع مشکل دوست و برادرم، از یک ماه اعتکاف، در مسجد ـ و عبادت مستحبّى، نزد من ـ بهتر و محبوب تر است. 

قالَ(ع): أکْیَسُ الْکَیِّسِ التُّقى، وَ أحْمَقُ الْحُمْقِ الْفُجُورَ، الْکَریمُ هُوَ التَّبَرُّعُ قَبْلَ السُّؤالِ.

فرمود: زیرک ترین و هوشیارترین افراد، شخص باتقوا و پرهیزکار مى باشد; أحمق و نادان ترین افراد، کسى است که تبه کار و اهل معصیت باشد; گرامى ترین و باشخصیّت ترین افراد، آن کسى است که به نیازمندان پیش از اظهار نیازشان، کمک نماید.