سخن مطهر

مدیریت شایعه (6)

انواع متفاوت شایعه  

#شفیعی_مطهر

از دیدگاهی دیگر برای شایعه انواعی متفاوت تعریف شده است:

“لازم به ذکر است که باتوجه به آسیب‌پذیرى شدید جامعه ما نسبت به رواج شایعات و تلاش فراوان برخی عوامل در ترویج شایعه‌‌هاى سیاسی،‌ اقتصادی، امنیتى و اجتماعى در جامعه و تخریب سلامت و تعادل روانى مردم، جا دارد که دستگاه هاى علمی، فرهنگى و تبلیغاتى کشور سرمایه‌گذارى بیشترى در این راستا انجام دهند. یعنى ضمن تجزیه و تحلیل علمى شایعات و ریشه‌‌هاى آن ها به تشریح عواقب شایعه‌سازى و ترویج آن براى مردم بپردازند.”

 1)  شایعه ترس افکنی:

بخشى از شایعات به منظور ایجاد ترس و وحشت و نگرانى در جامعه تولید و پخش مى‌شوند. مثلا در سال 1370ه-.ش. شایعه‌اى در شهرها و روستاهاى دور افتاده هند رواج یافت که : 

“باندهاى خاصى براى ربودن بچه‌ها از خیابان ها به وجود آمده است”.

ضمنا شایع شد که منظور از این اقدام، فروش بچه‌ها به بانک هاى خون یا فروش اعضاى بدن آن ها و به کارگیرى آن ها در باندهاى دزدى و گدایى است. در پى رواج این شایعه در دل پدران و مادران ترس عجیبى مستولى شد، تا آنجا که على‌رغم انکار رسمى موضوع از سوى مسئولان امر ، آن ها از اعزام فرزندان خود به مدارس اجتناب ورزیدند.

ضمنا افراد زیادى به تهمت بچه‌دزدى و بدون هیچ محاکمه و تحقیقى توسط مردم اعدام شدند.

2)  شایعه گسترش بدبینی:

منظور از شایعه ترویج بدبینى و آزار و اذیت نسبت به اشخاص یا گروه‌هاى محبوب یا مقتدر در جامعه است. مثلا: شایعاتى که علیه پیامبر اکرم (ص) در صدر اسلام منتشر مى‌شد و نسبت شاعر بودن به آن حضرت مى‌دادند 

(سوره یاسین: آیه 69.)

همچنین شایعه جنگ قدرت در ایران که بارها از سوى برخی مطرح شده است.البته من نمی دانم این شایعه تا کجا حقیقت دارد!!

3)  شایعه تفرقه‌افکنانه:

این شایعه بر مبناى اصل “تفرقه‌ بینداز و حکومت کن” یا “فرق تسد” استوار است.
و با هدف ایجاد اختلاف در بین فرمانده و سربازان و یا بین دو همسر یا دو طایفه و گروه و امثال آن تولید و پخش مى‌شود.

مثلا: پس از اشغال منطقه غزه توسط صهیونیست‌ها در سال 1366 شایع شد که مسیحیان از حاکمان اشغالگر خواسته‌اند که مسجد بزرگ غزه به کلیسا تبدیل شود.

هدف از این شایعه ایجاد شکاف در وحدت ملى فلسطینیان از طریق تحریک احساسات دینى بود.

4)  شایعه فریبکارانه:

این شایعه همچون پرده‌اى از دود است که براى پنهان‌سازى اهداف واقعى دشمن استفاده مى‌شود. مثلا در تاریخ 8/6/1941 وزیر تبلیغات آلمان دکتر گوبلز ضمن چاپ مقاله‌‌اى درخصوص جزیره کریت به طور ضمنى اشاره کرد که ارتش آلمان در ابتدا قصد حمله به انگلستان را دارد و سپس روسیه، در حالى که نقشه اصلى بر مبناى هجوم به مسکو بود!

5)  شایعه اقتصادی

هدف از شایعه ایجاد حالتى از نگرانى و ترس در بازار مالى یا اوضاع اقتصادى کشور به ویژه در زمان بحران ها و جنگ هاست.

مثلا: در آمریکا شایعاتى درباره تولیدات رستوران هاى مک دونالد ظاهر شد که مى‌گفت: این رستوران ها به محتواى ساندویچ‌هاى خود کرم هایى اضافه مى‌کند تا پروتئین آن ها افزایش یابد. در پى این شایعه تعداد زیادى از مردم به علت سلامتى خود از خرید این تولیدات خوددارى کردند و مدیریت این رستوران ها را مجبور به صرف هزاران دلار نمود تا بر این شایعه ویرانگر سیطره یابد.

6) شایعه ناموسی:

این شایعه در پى جدایى بین زن و شوهر و هتک حرمت افراد از طریق بدنام کردن یکى از همسران است که به آن« قذف» گفته مى‌شود. مثلا حادثه افک که در آیات 20-10 سوره نور نقل شده ، درباره یکى از این شایعات است. در شان نزول این آیات مفسران گفته‌اند که یکى از همسران پیامبر اکرم (ص) مورد تهمت ناموسى قرار مى‌گیرد (در برخى کتاب ها نام این زن را ماریه قبطیه و در کتب اهل‌سنت عایشه ذکر کرده‌اند.)

مسلمانان از این مساله سخت ناراحت مى‌شوند تا آن که این آیات نازل مى‌شود. در این آیات مومنانى که فریب این تهمت را خورده و تحت تاثیر قرار گرفتند، مورد سرزنش واقع مى‌‌شوند و خداوند متعال مى‌فرماید: 

چرا هنگامى که این (تهمت) را شنیدید، مردان و زنان با ایمان نسبت به خود (و کسى که همچون خود آن ها بود) گمان خیر نبردند؟ چرا نگفتید که این دروغى بزرگ و آشکار است؟

چرا چهار شاهد برا‌ى آن نیاوردند؟ اکنون که چنین گواهانى نیاوردند، آنان در پیشگاه خدا دروغگو هستند.”

ادامه دارد...