سخن مطهر

عاشورا، تبلور عزت و کرامت انسان 

بخش پنجم 

 معنای لغوی کرامت

#شفیعی_مطهر

لغت شناسان و فرهنگ نامه نویسان برای واژه کرامت معانی مختلفی را ذکر کرده اند.
ابن فارس (395 م) در معنای کریم می نویسد: کریم یا به مفهوم شرافت نفسانی و یا به معنای شرافت اخلاقی است و کریم که از اسماء الهی است، به معنای بخشاینده گناهان بندگان است. (ابن فارس، 1418، ص 923)
در کتاب العین نیز «الکرم شرف الرجل،بزرگواری مرد معنا شده است.» (فراهیدی، 1414، ج 5، ص 368)
راغب اصفهانی (502 م) درباره کرم می نویسد:
کرم درمقام توصیف انسان به معنای خوی و کردار ستوده است که بالفعل از او ظاهر گردد و جز بر محاسن (نیک های) بزرگ اطلاق نمی شود. (راغب اصفهانی، 1404، ص 428)
ابن منظور (511-630) در باره قرآن کریم آورده است: «کریم» صفتی است که در بردارنده انواع شرف و خیر و فضائل اطلاق می گردد.
کریم اسمی است برای چیزی یا کسی که همه اوصاف ستودنی و محمود را درخود جمع داشته باشد. و متضاد با لئیم است و این صفت دراصل برانسان ها اطلاق می شود، اما در توصیف اسب و شتر و درخت نیز به کار می رود. (ابن منظور، 1408، ج 12، ص 75-77)
صاحب النهایه فی غریب الحدیث و الأثر نیز دربیان معنای کرامت،کریم را در بردارنده همه انواع خیر و نیکی و شرف و فضیلت ها معنا نموده و می گوید: کریم کسی است که خویشتن خویش را از آلودگی به هرآنچه که مخالفت و عصیان در برابر پروردگار است،منزه و دور می دارد. (ابن اثیر، 1422، ج 2، ص 535)
طریحی نیز دربیان معنای کریم آورده است:
کریم صفتی است که برچیزی که رضایت عقلا را جلب نموده و حمد و ثنا را برانگیزد، اطلاق می شود. (طریحی، 1395، ج 6، ص 152)
درقاموس قرآن نیز کرامت در لغت به معنای بزرگواری و شرافت،بخشندگی و سخاوت ارزشمند بودن و عزیز بودن و ماند آن می باشد. (قرشی، 1376، ج 6، ص 103)
می توان از مجموع معانی ذکرشده به دست آورد که اکثر لغت شناسان،کرامت را به معنای شرافت، بزرگواری و در مقابل دنائت و پستی آورده اند، که معنای حقیقی آن بزرگ منشی و بزرگواری و شرافت بوده و معانی دیگر از مصادیق این معنای اصلی می باشند.
آیت الله جوادی آملی نیز دربیان معنای کرامت انسان می نویسد:
کرامت همان نزاهت از پستی و فرومایگی است. کریم غیر از کبیر و عظیم است. کریم معنایی دارد که شاید در فارسی معادل بسیط نداشته باشد، لذا اگر ما خواسته باشیم کلمه کریم را به فارسی ترجمه کنیم، باید چند کلمه را کنار هم بگذاریم تا معنای کریم روشن شود: روح بزرگوار و منزه از هر پستی را کریم می گویند...» (جوادی آملی، 1366، ص 21)
اگر چه واژه کرامت در مواردی استعمال شده است که اشاره به معنای کرامت در انسان دارد،اما در قرآن کریم، در موارد دیگر نیزبه کار رفته است.
بسیاری از لغت شناسان،کرامت را در مقابل واژه لئامت آورده اند و این حیثیت تقابل،نشان از آن دارد که مفهوم علو و شرافت در آیینه معنای کرامت جلوه خاصی دارد و با اندیشه در خصوصیت معنای لئامت،می توان به شاخصه های معنای کرامت دست یافت و کریمان را از انسان های لئیم متمایز کرد.
از راه های دیگر شناخت دقیق معنای واژه ای، مرزشناسی لغوی مفهوم مورد نظر با واژگان به ظاهر مترادف و هم معناست؛بنابراین می توان در مقایسه بار معنایی شرافت، عظمت،عزت و حسن با واژه کرامت،شمول بیشتر و ویژگی های مفهومی خاصی دراین واژه مشاهده کرد که در سایر واژه ها مترادف آن وجود ندارد.

ادامه دارد...