سخن مطهر

نقش تحزب در جذب مشارکت عمومی/16

 #شفیعی_مطهر

مشارکت مردم ،حق یا تکلیف؟!

در جامعه انسانی هر شهروند در قبال خود، جامعه و دیگران وظایف و تکالیفی دارد که باید انجام و ادای آن وظایف را آگاهانه و مسئولانه پذیرا باشد. بدیهی است شهروندان جامعه مدنی در ازای انجام وظایف و تکالیف باید از حقوقی متناسب و متعادل برخوردار باشند. 

هر انسانی در هر منصب و هر مقام و با هر درجه علمی و فضلی هم موظف و مکلف است و هم محقّ. تنها ذات باری تعالی است که فقط حق دارد و تکلیفی در قبال هیچ موجودی بر عهده او نیست. با این وجود خداوند نیز در قبال بندگی و اطاعت بندگان خود را مکلّف به پاداش و اجر کرده است.

حال این سؤال مطرح می شود که مشارکت مردم در همه امور جامعه خود تکلیفی است برای ایفا، یا حقی است برای استیفا؟ 

البته در یک ارزیابی کلی می توان استیفای حقوق را نیز نوعی ایفای وظیفه و تکلیف به حساب آورد. بنابراین ارزیابی، «مشارکت» هم حق است و هم تکلیف. انسان معمولاً – به ویژه اگر فاقد پرورش شهروندی و مدنی باشد- تمایل به گریز از ایفای وظیفه و تکلیف دارد؛ اما مصرّانه برای استیفای حقوق خود می ایستد. لذا اگر به جای تأکید بر «مکلّف بودن» بر «ذیحق بودن» انسان اصرار بورزیم ، بیشتر می توانیم فرهنگ مشارکت را در جامعه نهادینه کنیم. مثلاً به جای این که بگوییم:

 «هر یک از اولیای دانش آموزان «مکلّف» است و «باید» در قالب «انجمن اولیا و مربیان» در امور مدرسه مشارکت کند.»، می توانیم بگوییم:

 «هر یک از اولیای دانش آموزان «حق» دارد و «می تواند» در قالب «انجمن اولیا و مربیان» در همه امور مدرسه و نحوه و مراحل تعلیم و تربیت فرزند خود مشارکت و نظارت فعال و آگاهانه داشته باشد.»

بدیهی است اتخاذ شیوه دوم- تأکید بر حق مشارکت- دارای انگیزه و قدرت تحریض و تشویق بیشتری در گسترش مشارکت آنان دارد. البته عدم آشنایی نسبی شهروندان جامعه ما نسبت به حقوق حقّه خود، یکی از چالش های مهم فرهنگی و اجتماعی ماست. رفع این چالش و پرکردن این خلأ مستلزم تلاش و کوشش فراگیر و هماهنگ همه رسانه های گروهی- اعم از دیداری، شنیداری و نوشتاری – است. اگر مردم جامعه ما نسبت به حقوق شهروندی خود از جمله «حق مشارکت» آگاهی کامل داشته باشند. استیفای این حقوق از اهم مطالبات آنان قرار می گیرد. آنگاه این مردم هستند که برای حضور در همه صحنه ها و عرصه های اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی ، اقتصادی و...چون انتخابات ، اداره مدارس و سایر نهادها و سازمان های دولتی واجتماعی صف می کشند و مشارکت و نظارت را مصرّانه در خواست می کنند. بنابراین به منظور نهادینه کردن فرهنگ مشارکت در جامعه ایران باید:

1- بر «حق مردم» مبنی بر مشارکت در همه عرصه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و … جامعة تأکید شود.

2- آموزش مردم و افزایش سطح آگاهی و بینش آنان نسبت به حقوق حقه شهروندی توسط همه نهادهای فرهنگی، ارشادی و تبلیغی و رسانه های گروهی به طور هماهنگ در متن برنامه های فرهنگی کشور قرار گیرد.

وقتی یک شهروند، «مشارکت» را «حق» خود بداند، طبعاً «مشارکت جو» و «مشارکت پذیر» می شود و اگر در جایی به هر علّتی او را محروم کردند، قطعاً واکنش نشان می دهد. در این صورت او نه تنها از مواهب مشارکت در امور جامعه برخوردار می شود؛ بلکه مسئولیت های سنگین خود را در برابر برخورداری از این مواهب می پذیرد. او داوطلبانه در هر گونه انتخاباتی شرکت می کند و هم چنین عاشقانه هر گونه مالیات و عوارض عادلانه و قانونی را می پردازد.

 ادامه دارد... 

@amotahar